Met groot plezier heb ik dit boek gelezen. Voor de boekpresentatie van ‘de Duvelsprie’ van Jos Bours ging ik naar het dorp van mijn jeugd. Dat kun je hier en hier lezen. Door het boek te lezen bleef ik nog dagenlang in gedachten in dat Zuid Limburgse land.  Jos heeft historische feiten vermengd met fictie. Intrigerende feiten, in de stamboom van zijn vrouw (mijn oude vriendin) inspireerden hem tot het schrijven van deze historische roman. Het verhaal speelt in de 18e eeuw in de tijd van de Bokkenrijders. Mooie sfeertekeningen brengen die tijd helemaal tot leven, het standsverschil, de armoede en rijkdom, nieuwkomers in zo’n dorp en hoe de gemeenschap ertegenaan kijkt. Meestal als je een boek leest maak je van de omschrijvingen van bijvoorbeeld de natuur of een stad of dorp al snel je eigen voorstelling in je hoofd. In dit boek wist ik steeds waar iets zich afgespeeld had. Ik ken de gebouwen of plekken, waar die huizen staan of gestaan hebben. Ik weet hoe iets geografisch ten opzichte van elkaar ligt. Dat vond ik zo leuk te ervaren. Weliswaar vond het een en ander in een andere tijd plaats, dus moest ik me wel voorstellen, dat er minder en onverharde wegen waren, minder huizen enzovoort. Maar toch gaat het over ‘mijn dorp’. Ons dialect zit door het boek heen verweven op een heel natuurlijke manier. Voor mensen, die dat niet verstaan zit er uiteraard een woordenlijst achterin het boek.

Het is Jos gelukt om de feiten, die bekend zijn, maar die op zichzelf veel vragen oproepen en zeker geen logische verbanden hebben, met zijn eigen fantasie tot een geloofwaardig en mooi verhaal aan elkaar te smeden. De tijd van toen is echt voor me gaan leven. Ik denk (nee, ik weet het zeker) dat het boek een aanrader is voor mensen, die van historische romans houden!!

Hier kun je de officiële samenvatting lezen van de Librissite:                           “Duvelsprie’ (duivels kreng) is gebaseerd op een waargebeurd verhaal uit de stamboom van de vrouw van de schrijver. We schrijven het jaar 1721. Anna, een meisje van 16 en haar vriend Jean komen met hun pasgeboren zoon Joes aan in het Zuid-Limburgse Schinnen. Ze zijn op de vlucht voor schande en armoe. Bij aankomst overlijdt vader Jean plotseling. Nu moet Anna zich met haar kindje alléén zien te redden in een streng-religieuze omgeving. Waar het op dat moment onrustig is. De bevolking verarmt, ’s nachts wordt er ingebroken in kerken en grote boerderijen. De autoriteiten reageren genadeloos: in honderden processen worden honderden mensen vervolgd en ter dood gebracht, de zogenaamde bokkenrijders. De jonge moeder en haar zoontje Joes worden aanvankelijk meegesleurd in die kolkende stroom. Maar in de loop der jaren lijkt Anna greep te krijgen op haar leven. Het gaat steeds beter met haar en haar zoontje. En toch wringt er iets. Hoe meer het leven haar schenkt, hoe meer ze kwijtraakt. Dat jonge, felle meisje, die duvelsprie, die aanvankelijk alleen de weg van haar hart volgde, maakt gaandeweg berekenende keuzes, die ten koste gaan van geliefden en mensen die net zo kwetsbaar zijn als zij ooit was. Daarmee geeft ze een heel andere betekenis aan het begrip duvelsprie. Maar… had ze überhaupt andere keuzes kunnen maken in die tijd, in die omgeving- als straatarme alleenstaande moeder met een kind?

Na de lunch op kasteel Terborgh liep ik, nagenoeg helemaal langs de Geleenbeek, naar het buurtschap Thull. Daar is de Alfabrouwerij gevestigd en dit was meteen de locatie voor het verdere middagprogramma.

Eerst was er een promotiefilmpje over de brouwerij. De Alfabrouwerij was sponsor van deze dag, vandaar. Ik vond het wel leuk, want ooit heeft mijn vader hier nog eens gewerkt. Hij was altijd erg te spreken over mevrouw Wies, de bazin van toentertijd, die hier levensgroot geprojecteerd aan de muur hing. Men vertelde over de bron in hun land met heel zuiver water op grote diepte, afkomstig uit de Eifel. Als kind liep ik met mijn vader in het drassige land achter de brouwerij en ik ben daar toen helemaal in paniek geraakt van het opborrelende water met zwaveldamp. In het gebouwtje linksboven op de fotocollage zit de bron. Alfa is trouwens het bier, dat wij altijd in huis hebben.

Frits Schoonbrood van het Bokkenrijdersgenootschap hield een lezing over het ontstaan van het verschijnsel Bokkenrijders. Het ontstaan van de naam bijvoorbeeld. Vaak waren er overvallen of inbraken vlak na elkaar. Maar de afstand tussen de locaties was té groot voor één groep om dat op beide plekken te doen. Het grote bijgeloof en hekserij uit die tijd zorgden ervoor, dat men dacht, dat de bokkenrijders zich per bok door de lucht verplaatsten.

Frits ging ook uitgebreid in op het grote assortiment aan martelwerktuigen, dat gebruikt werd om mensen tot een bekentenis te dwingen. Handen werden afgehakt, been- en duimklemmen aangeschroefd, men werd gedwongen om op niet al te comfortabele stoelen te zitten en ga zo maar door. Gruwelijk allemaal. De dode hand is trouwens een symbool van de Bokkenrijders geworden. Door die gruwelijke praktijken van de gerechtsdienaars kan het zomaar, dat er veel meer mensen onder dwang hebben verklaard een Bokkenrijder te zijn, dan in werkelijkheid het geval was. Het verschijnsel is dus veel groter gemaakt, dan het in het echt was.

Eindelijk was Jos Bours aan de beurt. Hij vertelde bevlogen over het ontstaan van zijn historische roman “Duvelsprie”. Door genealogisch onderzoek ontdekte hij in de stamboom van zijn vrouw een paar figuren, die tot de verbeelding spraken. Het speelt in de tijd van de Bokkenrijders én in Schinnen. Bekende historische feiten zijn gecombineerd met Jos’ fantasie. Samen met zijn vrouw zorgde hij voor de muzikale omlijsting. Zijn zelfgeschreven lied, werd gezongen door haar en Jos begeleidde op de accordeon. Prachtig!En toen kon ik eindelijk het boek kopen en volgde de signeersessie!

Het zou een bijzondere dag worden. Wakker worden in het Zuid Limburgse land is al speciaal. Na het ontbijt ging de rugzak weer om en stak ik de weg over om een klein  landweggetje in te slaan. Het was genieten daar in die vroege ochtend met de geuren van de meidoorn in de heg en van een maretak die ook niet weg te denken is in dit glooiende landschap. Ik liep het bos in daalde meteen flink naar beneden. Na een lichte bocht lag kasteel Terborgh opeens voor me. Ooit onze trouwlocatie, maar vandaag behoorde ik tot de genodigden van een aantal evenementen, die o.a. op dit kasteel plaats zouden gaan plaatsvinden.

Eerst werd Schinnen officieel tot de tweede Bokkenrijdersgemeente van Limburg uitgeroepen.  Daarvoor moesten we wat toespraken aanhoren en werd buiten de vlag gehesen met tromgeroffel van een groepje van het Bokkenrijdersgenootschap. Helaas heb ik daar geen foto’s van. Ook een fietsroute langs Bokkenrijderslocatie werd gepresenteerd. De gemeente wilde met zo’n officiële bijeenkomst hun dorp in de markt zetten. Voor de toeristenbranche is het aantrekkelijk, als er allerlei activiteiten zijn.

Toevallig speelt de nieuwe historische roman van Jos Boers zich af in deze contreien en in de tijd van de Bokkenrijders. Zijn boekpresentatie,waarover later meer, paste mooi in het geheel. Vandaar mijn aanwezigheid hier.

Terborgh had toentertijd een gevangenis en er werd ook gemarteld. Veel beoogde Bokkenrijders zijn hier berecht. De ergste misdadigers werden opgehangen op de Galgenheuvel op de Danikerberg, niet heel ver hiervandaan.

Het waren roerige tijden in het begin van de 18e eeuw in dit gebied, de landen van Overmaas. De bevolking ging gebukt onder bijgeloof en een partijdig rechtssysteem, die niet altijd even fijne middelen gebruikte om tot een veroordeling te komen. Genoeg sporen doen nog denken aan die tijd, vandaar dat ze tegenwoordig wat uit de vergetelheid worden gehaald. Ik was me in mijn jeugd heel bewust van het feit dat er Bokkenrijders geleefd hadden in ons dorp. De tastbare bewijzen waren er, zoals ondergrondse gangen op diverse boerderijen en de gevangenis op Terborgh en dat sprak uiteraard tot de verbeelding.  De galgenheuvel, waar de ergste misdadigers werden opgehangen was op de Danikerberg, dus niet heel ver. Er hing wel altijd een zweem van geheimzinnigheid over die verhalen. Wat was er waar en wat niet? Misschien krijg ik daar vandaag antwoord op. Niet op Terborgh want het gezelschap ging verkassen naar een andere locatie, na een genoeglijk samenzijn.