In 1914 werd er een stedenbouwkundig uitbreidingsplan voor Amsterdam – zuid ontwikkeld door Berlage. Vooral veel woningbouw moest er komen en er was ruimte voor een ziekenhuis getekend. (rechthoek rechts boven de V-as)

Door de gemeente werd het ziekenhuis niet nodig geacht. Pas toen Berlage op die plek woningen had getekend, werd het plan goedgekeurd. Dat werd woningcomplex De Dageraad met sociale huurwoningen voor het middensegment, ambtenaren en zo.

De huren waren iets hoger dan die van het soortgelijke woningbouwcomplex in de Spaarndammerbuurt, ’t Schip. Daar was de doelgroep om te mogen wonen de lagere arbeidersklasse, haven- en fabrieksarbeiders. Daar blogde ik hier al eens over.

Vanuit Informatiecentrum De Dageraad was er door de Vrije Academie weer voor het eerst sinds corona een rondleiding georganiseerd. De Dageraad in de Pijp is onderdeel van Museum Het Schip.

Binnen keken we naar een modelwoning met uitzicht op een zgn. kijktuin. Het was vroeger niet de bedoeling om in die gemeenschappelijke tuin te zitten of zelf te tuinieren. Dat werd gedaan door tuinmannen, aangesteld door de woningcorporatie. Het interieur is zoveel mogelijk samengesteld uit meubels en voorwerpen uit begin 20ste eeuw, art Deco lampen, servies van Mosa Maastricht.

Toen gingen we naar buiten.

We liepen eerst naar het van der Helst plein. Daar staat een prachtige rij woningen in de stijl van de Amsterdamse School, gebouwd door Piet Kramer. Dit was de eerste uitbreidingswijk van de nieuwe Pijp.

Vergeleken met de woningen rondom de plek waar het ziekenhuis zou komen, zijn de gebouwen van de Dageraad heel opvallend, rijk gedecoreerd, ronde vormen, apart materiaalgebruik. Het is met recht het ethische hoogtepunt van de Amsterdamse School. Je komt niet uitgekeken.

De architecten waren de Michel de Klerck, Piet Kramer, J.M. van der Mey en beeldhouwer Hildo Krop. Zij werkten veel samen en lang niet van alle gebouwen is de signatuur bekend. De corporatie was vanuit het socialisme opgezet. Je had ook katholieke en andere woningbouwverenigingen. Dat kun je ook nog uitlezen in deze wijk. Een tegeltje van Schaepman spreekt boekdelen.

Op het Henriette Ronner plein staat een rij huizen, waarvan bekend is dat de Clerck deze bouwde, geïnspireerd op Scandinavische woonschuren. Dat is duidelijk te zien.

Wat bijzonder is, dat twee pleinen in het Plan van De Dageraad genoemd zijn naar vrouwelijke kunstenaars uit die tijd, Thérèse Schwartze en Henriette Ronner Als je bedenkt, dat tegenwoordig slechts 2 % van alle straatnamen voor vrouwen is, dan was dit een heel vooruitstrevend actie rond 1920!

De wijk had ook een leeszaal op het Coöperatiehof. Men probeerde de werkende mens op te voeden. Je vindt geen café’s in deze wijk, geen kerken, maar via de lectuur als bezigheid zou hun leven een zinvollere invulling krijgen.

De gevelsteen met de sleutel der kennis. De 7 boeken staan voor de 7 studierichtingen, die de mens konden inspireren en tot een hoger plan moeten brengen.

De hele wijk zit vol verhalen. Door er met een gids doorheen te dwalen, ga je zoveel meer zien en begrijpen!